De wereldeconomie bevindt zich momenteel  in de duurzaamste fase van herstel sinds de uitbraak van de kredietcrisis. De economische groei zal volgens mij niet schromen om het doorgaande zwartkijken van vele economen in positieve zin te verrassen  Tegelijkertijd is het crisisgevoel onder economen nog sterk aanwezig. Een van de belangrijkste redenen van dat crisisgevoel is dat economen dachten met hun theorie de economie in de greep te hebben en precies te kunnen managen. De kredietcrisis van 2008 leerde anders. En de economische “wetenschap” is nog altijd niet in staat gebleken om een duidelijke verklaring te geven voor wat er de afgelopen jaren is gebeurd. Een treffende illustratie van de verwarring binnen de economische leer is de toekenning van de Nobelprijs in 2013 aan het zeer van mening verschillende trio Fama, Hansen (enerzijds) en Shiller (anderzijds). Zoals Shiller bij de ontvangst van de prijs benadrukte, denken deze drie economen totaal verschillend over hoe markten werken en met welk type modellen je de economische werkelijkheid kunt beschrijven.

Zwartkijkers
Het zwartkijken van veel economen wordt nog begrijpelijker, omdat de economische en financiële theorie  lange tijd heeft gedacht vat te hebben op de conjunctuurcyclus en op  het gedrag van markten. De kredietcrisis heeft geleerd dat dit een veel te optimistische opvatting was over waartoe de huidige theorie in staat is. Niet alleen de vooronderstellingen waarop de gangbare economische theorie berust, maar ook de voorwaarden om deze vooronderstellingen te kunnen afstemmen op de’ werkelijke wereld’’  zijn al geruime tijd twijfelachtig. Economen hebben jarenlang de economische theorie bestudeerd, hebben jarenlang ermee gewerkt en werken er nog steeds mee. Er zijn mensen die minder hebben meegemaakt en toch zwartkijker zijn geworden.  Wat valt economen te doen?

Complexe werkelijkheid
Er lijkt voor economen niet veel anders op te zitten dan te accepteren dat de economische werkelijkheid te complex is om die op dit moment nauwkeurig in een theorie en in modellen te kunnen vatten. Economen wisten uiteraard al langer dat wetenschappelijke modellen altijd een onvolmaakte, vereenvoudigde voorstelling van de werkelijkheid zijn. Hiervan uitgaande werd het acceptabel gevonden als de modellen de waargenomen dynamiek van de reële economie en de financiële markten correct wisten vast te leggen. Al in de jaren vijftig van de vorige eeuw stelde de beroemde econoom Milton Friedman dat onvolmaakte aannames in het economisch denken te rechtvaardigen zijn zolang ze nauwkeurige voorspellingen opleveren. Een voetballer en biljarter, bijvoorbeeld, hoeven ook niet de baan van de bal te kunnen berekenen aan de hand van bewegingsvergelijkingen om succes te hebben. Uiteindelijk telt alleen de nauwkeurigheid van hun spel. Als spelers daarin excelleren, winnen ze de wedstrijd zonder precies te weten hoe het onderliggende model van de werkelijkheid in elkaar steekt.

Bal kan ver naast het doel verdwijnen
Dit zou ook voor economische modellen kunnen gelden. Meestal werken ze vrij nauwkeurig zonder dat economen theoretisch precies weten waarom. Maar zoals een voetballer die de bal niet goed op de voet krijgt meestal ver naast schiet, zo zitten niet nauwkeurige economische modellen er meestal ook heel ver naast. Dat gebeurde in 2008, toen zowel het gedrag van de markt als het verloop van de wereldeconomie radicaal afweken van wat de modellen hadden voorspeld. Dat de economie zich in de praktijk veel wispelturiger kan gedragen dan de modellen voorspelden, bleek duidelijk door de kredietcrisis. Ook vóór de crisis van 2008 was hiervoor overigens al een toenemende mate van empirisch bewijs. Dat bewijs  hebben wij in belangrijke mate te danken aan de eerder genoemde Nobelprijswinnaar Shiller.

Meer bescheidenheid
Terug naar de economische werkelijkheid van vandaag. Wij constateren dat er momenteel sprake is van economisch herstel zonder dat we precies weten waarom. De economie krabbelt in de praktijk weer op, terwijl veel economische “modellen” nog bijstelling vereisen. Het is duidelijk dat de economische wetenschap en het deelterrein “finance” moeten worden aangevuld met een kritische analyse van de economische praktijk. Tegelijkertijd dienen economen zowel te beseffen als te accepteren dat de toekomst onzekerder is dan velen willen erkennen. Deze acceptatie kan een cruciale eerste stap zijn om tot betere en meer consistente economische theorievorming en besluitvorming te komen.

Auteur: Valentijn van Nieuwenhuijzen

Disclaimer
De informatie in dit document is uitsluitend opgesteld ter informatie en is geen aanbod noch een uitnodiging om effecten of een beleggingsinstrument te kopen of verkopen of om deel te nemen in een handelsstrategie. Beleggers zouden zelf advies moeten vragen indien ze twijfelen over de geschiktheid van een belegging. Hoewel de inhoud van dit document met de meeste zorg is samengesteld en gebaseerd is op betrouwbare informatiebronnen, wordt ten aanzien van de volledigheid of juistheid ervan, uitdrukkelijk of stilzwijgend, geen enkele aansprakelijkheid aanvaard, garantie of verklaring gegeven. De informatie en mogelijke aanbevelingen in dit document kunnen zonder voorafgaande kennisgeving worden gewijzigd. ING Investment Management (Europe) B.V., noch enig andere vennootschap of onderdeel dat behoort tot ING Groep, noch een van haar functionarissen, haar directeuren of werknemers aanvaarden enige aansprakelijkheid of verantwoordelijkheid met betrekking tot de hierin opgenomen informatie of mogelijke aanbevelingen. Geen aansprakelijkheid zal worden aanvaard voor schade die door de lezers wordt geleden als het gevolg van het gebruik van of het zich baseren op dit document. Het is niet toegestaan dit document te vermenigvuldigen, door te sturen, te distribueren, te verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, zonder de voorafgaande uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming. De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Op deze disclaimer is Nederlands recht van toepassing.